Nikt z nas nie widział kosmitów, a przynajmniej możemy założyć, że tak nie było, zadając kłam licznym doniesieniom rodem z „Archiwum X”. Nie wiemy nawet, czy istnieją inne cywilizacje w naszym Wszechświecie lub też w innych galaktykach. Co rusz jednak, czytając różnej maści opowiadania czy powieści science fiction, możemy się  spotkać z wyobrażeniem tego, jak mogłaby wyglądać nasza rzeczywistość, gdyby zawitali w niej obcy. Tak jest u Asimova, Wellsa, Vonneguta… wymieniać by długo. Także i autor „Testimonium” próbuje zmierzyć się z wątpliwościami, które nękają ludzi od dziesięcioleci. A równocześnie zaszczepia w nas strach. Kim są obcy? Czy istnieją? A jeśli tak, jakie mają wobec nas zamiary?

Autor serwuje nam dziewiętnaście zróżnicowanych pod względem długości, tematyki i stylu opowiadań. Czytelnik może się uśmiechnąć, popaść w zadumę lub po prostu wystraszyć się. Czy można je wrzucić do jednej szuflady z podpisem science-fiction? I tak, i nie.

O fantastyczno-naukowym charakterze tekstów świadczą rozbudowane wątki dotyczące rozwoju technologicznego i jego konsekwencji dla ludzkości. Autor roztacza przed nami szerokie spektrum możliwości, przed jakimi stanąć mogą mieszkańcy Ziemi, dzięki niepowstrzymanemu postępowi i nowinkom w świecie nauki. Nowe zabawki, podróże kosmiczne, sięganie po niemożliwe… to wszystko brzmi wręcz bajecznie, jednak nawet najpiękniejsza baśń przerodzić się może w prawdziwy koszmar.

Wizjom Jana Maszczyszyna definitywnie nie można odmówić oryginalności. Są rzeczy na niebie i ziemi, o których się filozofom nie śniło, jak zauważył niegdyś Szekspir. W „Testimonium” są obrazy i idee, na które nie wpadłby przeciętny czytelnik. To prawdziwa uczta dla wyobraźni, wycieczka w przyszłość, a zarazem w zakamarki ludzkiego umysłu.

Tematem przewodnim „Testimonium” bowiem są nie tyle wojny międzygwiezdne czy podróże w odległe światy, co ograniczenia i wady gatunku homo sapiens. „Człowiek – to brzmi dumnie”, napisał Maksim Gorki. „Człowiek – CZY brzmi dumnie?” – pyta nas Maszczyszyn. Czytając kolejne strony jego zbioru opowiadań, mamy co do tego coraz więcej wątpliwości, a patrząc na (świetną zresztą) okładkę, zaczynamy się zastanawiać, czy przypadkiem każdy z nas nie jest tylko trybikiem wielkiego, zmierzającego ku nieuchronnemu upadkowi systemu. Może nie powinniśmy tak bardzo obawiać się kosmitów, a bardziej samych siebie – własnych ograniczeń wynikających ze strachu, wierzeń i egoizmu?

Zbiór opowiadań oceniam na 8/10. Trudno byłoby mi przedstawić konkretne zarzuty, niemniej pozycja nie rzuca na kolana tak, jak to bywa w przypadku książek wielu klasyków. Może powodem jest fakt, że w przypadku zbioru kilkunastu utworów czytelnik zmuszony jest wędrować z jednego świata do drugiego i trudno jest mu „dać się wciągnąć” jednej, konkretnej wizji. Niemniej jednak zdecydowanie polecam „Testimonium” jako literackie „świadectwo” ludzkich wad i słabości, a zarazem pozycję, która wnosi wiele nowego na poletko polskiej fantastyki.

Tytuł: Testimonium
Autor: Jan Maszczyszyn
Wydawnictwo: Warszawska Firma Wydawnicza
Rok wydania: 2013
Liczba stron: 363
ISBN: 978-83-7805-325-5